Veri ile Hikaye Anlatıcılığı
Neden Hikaye?
Hemen başlayalım büyük soruyla: NEDEN hikaye? Çünkü insan beyni şöyle çalışıyor: Biz liste değil, BAĞLANTI hatırlıyoruz. Sebep-sonuç zinciri. Duygusal bağlantı.
Sıradan Veri vs Hikaye
Sıradan: "Ocak 100, Şubat 120, Mart 90..." - Sıkıcı, değil mi?
Hikaye: "Bir girişimci hayallerini kurdu, ilk büyük başarısını tattı, sonra beklenmedik bir darbe aldı ve şimdi toparlanma savaşının ortasında!" - İşte veri bir anda canlandı!
"Hans Rosling'i hatırlıyor musunuz? O muhteşem TED konuşmalarında dünya verilerini nasıl da büyüleyici hikayelere dönüştürüyordu!"
Çünkü biliyordu ki: Veri hikayenin hammaddesi, hikaye ise verinin RUHU!
ABT Tekniği - 30 Saniyede Mesaj
Şimdi size TÜM veri hikayelerinizde kullanabileceğiniz sihirli bir formül veriyoruz: ABT tekniği!
AND - BUT - THEREFORE. Bu üç kelime, herhangi bir veriyi 30 saniyede hikayeye dönüştürür.
ABT Tekniği Nasıl Çalışır?
VE (AND): Durumu Kurun
"Satışlarımız artıyor VE web sitemize gelen ziyaretçi sayısı yükseliyor."
AMA (BUT): Çatışmayı Koyun
"AMA ürün satın alma oranımız düşüyor."
BU YÜZDEN (THEREFORE): Eylemli Çözümü Getirin
"BU YÜZDEN mobil ödeme adımlarını sadeleştirip, satın alma sürecini kolaylaştırıyoruz."
Gerçek Vaka Analizi - Kahve Zinciri
Gerçek bir vaka örneğiyle pratik yapalım. Diyelim ki bir kahve zincirinin sahibisiniz ve şu sorunuz var: "Öğleden sonra satışlar neden düşüyor?"
ABT Tekniği ile Kahve Zinciri Analizi
VE Kısmı: Durum
3 aylık satış verilerimiz var VE öğleden sonra ziyaretçi sayımız normal.
AMA Kısmı: Çatışma
AMA 14:00-16:00 arası fiş başına ürün sayısı 1.2'ye düşüyor. Normalde 1.8 iken! Bu garip, değil mi?
Araştırdık ve keşfettik ki, o saatlerde gelenler tek ürün alıp çıkıyorlar. Neden? Çünkü karşı caddedeki rakibimiz 'ikili menü' kampanyası başlatmış, bizim menümüzde ise yan ürün önerisi görünmüyor!
BU YÜZDEN Kısmı: Çözüm
BU YÜZDEN kasa ekranına 'Soğuk içecek + mini atıştırmalık' önerisi ekliyoruz!
Hedef: 4 haftada fiş başına ürün sayısını 1.2'den 1.5'e çıkarmak!
Gördünüz mü? Kupkuru veri, heyecan verici bir keşif hikayesine dönüştü!
3 Altın Kural
Şimdi her veri hikayesinde uymanız gereken 3 altın kuralı veriyorum:
Kural 1: Soru ile Başla
Her hikaye merak uyandıran bir soruyla başlar. "Bu veri bana NEYİ anlatmaya çalışıyor?" sorusunu sorun.
Örnek: Müşteri memnuniyet düşüşü sadece bir rakam değil - soru şu: "Nerede onları kaybediyoruz?"
Kural 2: Karakter Yarat
- Kahramanımız: Genellikle müşteriniz, kullanıcınız
- Kötü Karakter: Çözülmesi gereken sorun - rakip, düşük performans
- Yardımcı Roller: Olumlu trendler, başarı faktörleri
- Dönüm Noktası: Kritik değişim anı - hikayenizin klimaksı!
Kural 3: Yolculuk Çiz
- Başlangıç: Mevcut durum nedir?
- Gelişme: Ne değişti, neler oldu?
- Sonuç: Nerede bitiriyoruz, ne öğrendik?
Pyramid Structure - Önce Sonuç!
Şimdi çok kritik bir konu: Nasıl sunacaksınız? McKinsey'den gelen müthiş yöntem: PYRAMID STRUCTURE!
Pyramid Structure ile Sunum
Çoğumuz şöyle sunar: Önce verileri dökeriz, sonunda "işte sonuç!" Ama yöneticiler öyle düşünmez!
1. SONUÇ NEDİR?
Executive Summary - ilk slayt. Başlık sonuç cümlesi olsun: "Mobil ödeme %18 artırdı!"
2. NEDEN?
Ana argümanlar - 2-3 slayt. Önemli sayıları BÜYÜK yazın.
3. KANIT NEDİR?
Detaylı veriler - gerisi. Pyramid ile: Sonuç → Argüman → Detay!
Barbara Minto'nun dediği gibi: "Answer First!" Önce cevabı ver, sonra nasıl geldiğini anlat.
Çünkü CEO'nun 5 dakikası var, 50 dakikası değil!
Pyramid Principle Hakkında Detaylı Kaynak
https://strategyu.co/pyramid-principle-partone/Gerçek Hayat Örnekleri
Spotify Wrapped - 120 Milyon Kişi Büyülendi!
Her Aralık dünyayı saran veri hikayesi! Kişiselleştirilmiş müzik verinizi hikayeye dönüştürüyorlar: "Sen bu yıl 50 farklı ülkeden müzik dinledin!"
Sonuç: 120+ milyon kullanıcı paylaşıyor, bedava pazarlama!
Airbnb - Ev Sahiplerinin Hikayeleri
Sadece rakam değil, insanları anlatıyorlar: "İstanbul'da ev sahipliği yapan Mehmet, aylık 2500 TL ek gelir elde ediyor ve şehrine 50 farklı ülkeden misafir ağırlıyor."
İşte veri + insan hikayesi!
Airbnb Ev Sahibi Hikayeleri
https://www.airbnb.com.tr/resources/hosting-homes/t/ilan-sahibi-hikyeleri-5Görsel ve Sunum İpuçları
Doğru Grafik Seçimi
Zaman Değişimi
Trend Line Grafiği
Karşılaştırma
Bar Chart
İlişki
Scatter Plot
YAPMAYIN: 3D grafikler, çok renk, çok açıklama!
Muhteşem Görselleştirme Örnekleri (Tableau Public)
Burning Earth:
Burning Earth VisualisationWorld Depression:
World Depression AnalysisEtik ve Dikkat Edilecekler
Çok Önemli: Veri Masal Değildir!
Hikayeleştirirken dikkat edin:
- Kaynağınızı ve yönteminizi belirtin
- Hangi kullanıcı grubu eksik?
- Korelasyon nedensellik değildir!
- Grafiğinizdeki ölçek gerçekçi mi? Çok ciddi bir düşüşü çok büyük bir ölçekte düz bir çizgi gibi gösterebilirsiniz
- Kişisel veriyi anonimleştirin
Hikaye güzelleştirir ama asla çarpıtmaz! Doğruluk her zaman kraldır!
Özet: Artık Süper Güçleriniz Var!
ABT ile mesajınızı netleştirin
Pyramid Structure ile sunun: Önce sonuç, sonra argüman, en son detay
Gerçek örneklerden ilham alın: Spotify, Netflix, Airbnb gibi!
Artık elinizde süper güçler var! O kupkuru Excel tablolarınızın içindeki kahramanları, kötüleri, dönüm noktalarını görebilirsiniz. Pyramid Structure ile CEO'yu ilk 30 saniyede ikna edebilirsiniz!
Şimdi sıra sizde! Bu hafta bir veriyi ABT tekniği ile hikayeleştirin: "VE: şu durumdayız, AMA: şu sorun var, BU YÜZDEN: şunu yapacağız!"
🎥 Video İçeriklerimiz için YouTube'dan Takip Edin!
Bu konuları video formatında da açıklıyoruz. Daha fazla veri bilimi ve programlama içeriği için Verinin Mutfağı kanalımızı takip etmeyi unutmayın!
📺 Verinin Mutfağı YouTube Kanalı